De Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E (Risico-inventaristie en evaluatie)) is een essentieel instrument voor bedrijven om in te zetten voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden. Uit eerder ongevalsonderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is gebleken dat in veel gevallen wel een RI&E beschikbaar was, maar dat deze niet effectief was in het voorkomen van het specifieke gevaar dat zich voordeed. In een verkennend onderzoek heeft het RIVM gekeken of het waardevol is om de RI&E als een doorlopend (leer)proces te beschouwen, in plaats van een statisch instrument.
Onderzoeksmethode
Voor dit onderzoek heeft het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) gebruik gemaakt van (wetenschappelijke) literatuur en gesprekken met experts op het gebied van veilig werken. In de verantwoordingsrapportage dat bij dit onderzoek hoort is de onderzoeksmethode en -analyse te lezen. Deze pagina geeft een beknopte samenvatting.
Literatuuronderzoek
Uit literatuuronderzoek blijkt dat er nog weinig onderzoek is gedaan naar de RI&E (Risico-inventaristie en evaluatie)/risicoanalyse als doorlopend proces. Vaak wordt de RI&E beschreven als een af te ronden stappenplan dat eindigt bij de uitvoering van het plan van aanpak. Ook is weinig bekend of het implementeren van de RI&E zorgt voor minder ongevallen. Toch zijn er meerdere (wetenschappelijke) artikelen gevonden die van waarde waren voor dit onderzoek.
Een voorbeeld hiervan is het artikel over de Dynamische Risicoanalyse in de procesindustrie. De standaardmethoden van risicoanalyse doorlopen de volgende stappen: het identificeren van gevaren, risicobeoordeling en het prioriteren en nemen van beheersmaatregelen. De Dynamische Risicoanalyse gaat een stap verder. Bij deze analyse worden incidenten en procesafwijkingen continu gemonitord en wordt op basis van deze informatie de inschatting van de risico’s regelmatig aangepast. Hierdoor worden besluiten genomen op basis van real-time risico’s. Uit andere wetenschappelijke artikelen blijkt dat een overzichtelijke en actuele representatie van risico’s ook helpt bij veiligheidscommunicatie tussen mensen op de werkvloer en arboprofessionals.
Het Leren-van-incidenten proces is een procesbeschrijving die lijkt op de stappen van de RI&E. Dit proces is net als de arbobeleidscyclus gebaseerd op de Deming Cycle (Plan-Do-Check-Act) en bevat de volgende stappen: Informatie inwinnen/ongevalsregistratie, onderzoeken/analyseren, interventies plannen, interventies uitvoeren, en evaluatie van het proces. Uit onderzoek blijkt dat de stappen implementatie en evaluatie vaak niet goed of onvolledig worden uitgevoerd. In algemene beschrijvingen van de RI&E worden deze stappen vaak ook onderbelicht. Dit terwijl deze stappen juist belangrijk zijn, aangezien deze duidelijk maken of er een verschil is tussen ‘de papieren wereld’ (maatregelen) en ‘de echte wereld’ (uitvoering/effectiviteit).
De RI&E als proces
De literatuur gaf aan dat het waardevol is om de RI&E (Risico-inventaristie en evaluatie) niet als een af te ronden stappenplan te beschouwen, maar als een doorlopend/cyclisch proces. De verwachting is dat ongevallen zo beter kunnen worden voorkomen.
Als onderdeel van ons onderzoek is daarom een procesbeschrijving van de RI&E in het kader van de arbobeleidscyclus opgezet. Dit is gedaan op basis van openbare beschrijvingen van de RI&E en bevindingen uit de literatuur. Deze eerste versie van de procesbeschrijving is verder aangevuld door experts op het gebied van veilig werken.
De procesbeschrijving bevat de volgende stappen: 0) Informatie inwinnen en delen, 1) Risico’s inventariseren, 2) Risico’s evalueren (prioriteren), 3) Plan van aanpak opstellen, 4) Toetsing, 5) Plan van aanpak uitvoeren, 6) Plan van aanpak monitoren, 7) RI&E actueel houden en 8) Het gehele proces evalueren.
Met behulp van de experts is ook een specifieke beschrijving per stap toegevoegd. Deze beschrijving geeft aan hoe elke stap uitgevoerd kan worden in de praktijk. Dit geeft arboprofessionals handvatten voor het goed uitvoeren van de RI&E.