Veilig werken en de nacht
Ongeveer 1,3 miljoen mensen in Nederland werken soms of regelmatig in de nacht. Uit eerder onderzoek is gebleken dat werknemers die veel in de nacht werken een grotere kans hebben op slaapproblemen, diabetes mellitus, en hart- en vaatziekten dan wanneer zij (alleen) overdag zouden werken. In opvolging op dit eerdere onderzoek heeft het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) onderzocht of er voor werknemers die in de nacht werken ook een grotere kans is op een ongeval tijdens het werk.
Methode & analyse
Voor dit onderzoek heeft het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) gebruik gemaakt van de wetenschappelijke literatuur, gesprekken met experts, ongevalsinformatie van de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Storybuilder database. In het RIVM rapport dat bij dit onderzoek hoort is de onderzoeksmethode en -analyse te lezen. Deze pagina geeft een beknopte samenvatting. Bij dit onderzoek is een extra analyse uitgevoerd. Deze analyse richt zich specifiek op arbeidsongevallen die zich in distributiecentra en opslagomgevingen voordoen. De resultaten van de extra analyse zijn als aparte bijlage beschikbaar.
Feiten
Kans op ongevallen in de nacht
In Nederland gebeurde in de periode van 2009 tot en met 2019 ongeveer 5,5% van de ernstige arbeidsongevallen tussen 23:00 en 07:00. Er zijn echter niet genoeg gegevens in de bestaande databases om de extra kans op een ongeval voor Nederland in te schatten. Wel is te zien dat in bepaalde sectoren waar relatief veel in de nacht gewerkt wordt, ook regelmatig een ongeval in de nacht gebeurd. Ongeveer 30% van de ongevallen in de nacht gebeurde in de sectoren: ‘Vervaardigen van voedingsmiddelen (zoals brood, zuivelproducten of vlees)’, ‘Vervoer over land (vooral goederenvervoer over de weg)’ of in de sector ‘Opslag en dienstverlening voor vervoer (zoals laad- los- en overslagactiviteiten)’.
In de internationale literatuur zijn duidelijke aanwijzingen dat het aantal ongevallen in de nacht weliswaar klein is, maar dat het risico op arbeidsongevallen hoger is bij nachtwerk dan bij werk overdag. Hoe groot de daadwerkelijke kans op een arbeidsongeval ’s nachts is, hangt af van de kans voor diezelfde doelgroep overdag. Hoe hoger de kans op een ongeval overdag, hoe hoger de kans hierop in de nacht.
Verschillen tussen ongevallen overdag en in de nacht
Voor het onderzoek is ook gekeken naar verschillen tussen de ongevallen die overdag en ’s nachts gebeuren. De slachtoffers van ongevallen in de nacht en overdag verschillen niet veel van elkaar als het gaat om leeftijd, geslacht, dienstverband en nationaliteit. Wel zijn er enkele verschillen te zien in het type ongeval dat gebeurde en de oorzaken die hierbij werden gevonden. Overdag zijn er relatief meer vallen van een ladder, in de nacht zijn er naar verhouding meer ongevallen met machines. Deze verschillen hebben er misschien mee te maken dat men in de nacht andere werkzaamheden uitvoert dan overdag.
Factoren die van invloed zijn op veilig werken in de nacht
De literatuur verklaart het risico op ongevallen in de nacht vooral op basis van vermoeidheid. Andere factoren zijn slaapproblemen en verminderde (cognitieve) presentaties zoals concentratieverlies en een toename van fouten. Individuele verschillen en eigenschappen van werknemers kunnen van belang zijn: bijvoorbeeld slaap- en eetgewoontes en of iemand een ochtendmens of avondmens is. Eenduidige conclusies over individuele kenmerken zoals leeftijd, geslacht, sociaal economische status en etniciteit kunnen echter niet worden getrokken.
Lessen voor de praktijk
Voor gezond werken is een brochure gemaakt met suggesties om nachtwerk gezonder te maken. De effectiviteit van deze suggesties is niet onderzocht. Mogelijk kunnen een deel van deze suggesties bijdragen aan een veiligere werkplek.