Samen werken aan veilig werkenJaargang 2023, Editie 3, 1 november 2023 |
| Een gezonde en veilige werkplek voor iedereen. Dat is waar het RIVM zich dagelijks voor inzet. | | | 20 jaar Leren van Ongevallen | Twintig jaar geleden werd door het Ministerie van SZW het programma “Versterking Arbeidsveiligheid” opgericht. Uit dit programma is de database en analysetool Storybuilder onstaan. Inmiddels bevat Storybuilder informatie over meer dan 31.000 ernstige arbeidsongevallen. In de komende nieuwsbrieven besteden we aandacht aan de geschiedenis van het programma, de huidige stand van zaken en blikken we vooruit naar de toekomst. Dit doen we aan de hand van interviews met verschillende mensen die betrokken zijn (geweest) bij het programma en de resultaten ervan. In deze nieuwsbrief blikken we terug op de beginjaren van het programma. | Over één ding zijn de geïnterviewden het in ieder geval roerend met elkaar eens… werknemers die ‘s ochtends naar hun werk gaan, horen ‘s avonds ook weer gezond thuis te komen. En hoe meer informatie je hebt over ongevallen uit het verleden, des te beter kun je mogelijke ongevallen in de toekomst voorkomen. | | In 2000 vond er in Enschede een verschrikkelijke vuurwerkramp plaats. Deze ramp had vanzelfsprekend een enorme impact op omwonenden maar ook op de gehele Nederlandse samenleving. In de nasleep van deze ramp kwam in Den Haag de veiligheidscultuur bij chemische bedrijven ter discussie te staan. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) kwam met een voorstel: het creëren van een centrale database voor arbeidsongevallen, beheerd door de Rijksoverheid. Deze database zou de basis vormen voor de ontwikkeling van een nieuw kwalitatief risicomodel. Dit model zou werkgevers helpen om risico's op de werkvloer beter te prioriteren en effectieve plannen van aanpak te ontwikkelen. | Bij het ontwikkelen van de database werd gekozen voor de “vlinderdas-aanpak”. De centrale gebeurtenis (het plaatsvinden van het arbeidsongeval) staat hierbij in het midden. Aan de linkerkant staan de oorzaken die tot deze centrale gebeurtenis hebben geleid. Aan de rechterkant staan beheersmaatregelen die de gevolgen van het arbeidsongeval (hadden) kunnen beperken. | Doordat de Arbeidsinspectie de verplichting heeft om arbeidsongevallen te onderzoeken, lag er een unieke kans om een goed gedefinieerde database op te bouwen met de gegevens uit die onderzoeken. Deze database, Storybuilder, werd gebruikt om alle informatie te verzamelen die nodig was om de oorzaken en gevolgen van ongevallen te kunnen beschrijven. | Er waren destijds wereldwijd een paar databases voor arbeidsongevallen, maar deze werden vaak slecht bijgehouden. Storybuilder had door de beschikbare ongevalsgegevens van de Arbeidsinspectie echter een schat aan gegevens. En omdat Storybuilder vanaf de grond opgebouwd moest worden, kon het systematisch en consistent gevuld worden. | | De focus werd gelegd op de 50 meest risicovolle branches in Nederland. Een team van experts uit binnen- en buitenland stelde specifieke ongevalscategorieën vast. Vervolgens kon een grote groep analisten aan de slag om alle ongevalsrapportages van de Arbeidsinspectie door te lezen, te categoriseren en in te voeren. Een monnikenwerk, maar het wierp zijn vruchten af. Het werd al snel duidelijk dat Storybuilder de enige database was – en waarschijnlijk nog steeds is – die daadwerkelijk directe en onderliggende oorzaken van arbeidsongevallen bevatte. | Met behulp van Storybuilder konden werkgevers nu specifieke situaties grondig analyseren en goed onderbouwde beslissingen nemen om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren. Ook bij de beleidsvorming bleek het een erg nuttig instrument. Maar ondanks de successen en de verbeterde toegankelijkheid van de verzamelde informatie (met behulp van animaties en factsheets), was er ook sprake van enige teleurstelling. De informatie uit Storybuilder werd minder gebruikt dan gehoopt. In een ideale wereld zouden arbeidsongevallen namelijk helemaal niet meer voorkomen. | Bij het onderzoeken van arbeidsongevallen zijn in de afgelopen jaren verschillende invalshoeken de revue gepasseerd. In het begin werd vooral naar technische oorzaken gekeken. Daarna kwam er meer interesse in het menselijk gedrag. Sinds enige tijd wordt ook de organisatorische kant van arbeidsveiligheid belicht. In de wetenschappelijke literatuur noemen ze dit “The Ages of Safety”. De kijk op wat een rol kan spelen bij arbeidsongevallen is door de jaren heen dus verbreed. | Ondertussen staat de wereld niet stil. Opkomende technologieën zoals kunstmatige intelligentie (AI) kunnen nieuwe mogelijkheden bieden, zoals het stellen van veiligheidsvragen aan je mobiele telefoon. Die kan dan op basis van gegevens in Storybuilder veiligheidsmaatregelen voorstellen voor een specifieke arbeidssituatie. | | Deze nieuwe technologieën, zoals robotisering, brengen echter ook nieuwe uitdagingen met zich mee. Maar al verleggen de problemen zich misschien, toch blijven de oorzaken van ongevallen fundamenteel hetzelfde. Storybuilder is één van de hulpmiddelen die de afgelopen jaren heeft bijgedragen aan ons begrip van deze oorzaken. | | Ter inspiratie willen we deze nieuwsbrief graag afsluiten met een aantal tips die de geïnterviewden ons hebben meegegeven: - Deel ervaringen met arbeidsongevallen op social media. Emotie is een sterke motivator, die ervoor kan zorgen dat mensen meer bereid zijn extra stappen te nemen om de kans op arbeidsongevallen te verkleinen.
- Blijf vernieuwen en blijf de aandacht trekken. Mensen hebben niet altijd de focus op veilig werken.
- Richt je op het ontwikkelen van tools op basis van Storybuilder zodat de informatie direct door mensen op de werkvloer te raadplegen is.
- En tenslotte, ga gewoon eens kijken op www.lerenvoorveiligheid.nl. Er is een schat aan toegankelijke informatie te vinden.
Met dank aan Linda Bellamy (managing director bij White Queen BV), Maryke Oor (Universitair Veiligheidskundige bij Oor Veiligheidskunde & Managementsystemen) en Joy Oh (voormalig adjunct-afdelingshoofd bij het Ministerie van SZW) voor hun inzicht in de beginjaren van het programma. In december volgt deel 2 van deze mini-serie waarin mensen die op dit moment in het veld van arbeidsveiligheid werkzaam zijn aan het woord komen. | |