Samen werken aan veilig werken

Jaargang 2022, Editie 4, 20 december 2022

Op de valreep van 2022 blikken we met jullie terug op enkele zaken die het afgelopen jaar de revue passeerden binnen het programma Veiligheid, Cultuur en Gedrag. Daarnaast vinden er binnen het programma ook enkele personeelsveranderingen plaats waar we jullie graag van op de hoogte willen brengen.

7 vette jaren

Een tijd terug vertelde iemand me dat 7 jaar een mooie periode is. Een mooie periode om terug te kijken. Terug te kijken naar dat wat je ooit bent gestart. En wat daar nu van terecht komt. Het getal 7 komt daarbij denk ik niet uit de lucht vallen. Want 7 kennen we allemaal. De 7 magere jaren en de 7 vette jaren. De 7 mijlslaarzen. Een week heeft 7 dagen. In de spiritualiteit staat 7 voor de betekenis van geboorte en dood.

De afgelopen 7 jaar hebben we veel bereikt. Startend in 2015 met z’n drieën in het programmateam Veilig Werken, nu met tien man sterk. Startend met het idee om meer met sectoren en veiligheidskundigen samen te werken, nu met een levendige denktank en dito netwerkbijeenkomsten. Startend met alleen analyses van ongevallen, nu met verdiepingsonderzoeken en leren van interventies. Echt 7 vette jaren.

Voor mij staat 7 ook nog voor iets anders. Voor een ontmoeting met een bijzonder iemand 7 jaar geleden en waar ik 7 jaar mee heb samengewerkt. Iemand die niet op de voorgrond treedt. Iemand die achter de schermen hard werkt. Iemand die ervoor heeft gezorgd dat ons programma zo succesvol is geworden. En die 7 jaar eindigen nu, met een welverdiend pensioen. Dus nemen we afscheid. Afscheid van deze bijzondere persoon. Afscheid van de rustgever en zorgdrager in ons team.

Bij deze, lieve Anke, we hebben van je genoten, we hebben samen gelachen, we hebben samen gehuild. Maar boven alles, je hebt ons enorm geïnspireerd! Namens het hele team, en de vele collega’s bij het RIVM, het ga je goed!

Viola van Guldener

Ongeval in de spotlight: Ernstige ongevallen door fysiek contact met een agressief persoon

Bij ernstige arbeidsongevallen denk je al snel aan vallen van hoogte, aanrijdingen of ongevallen met machines. Maar ook door agressie van mensen jegens bijvoorbeeld hulp- en zorgverleners, buschauffeurs of beveiligingsbeambten komen mensen in het ziekenhuis terecht of ondervinden blijvende schade. De Nederlandse Arbeidsinspectie onderzoekt dan hoe het ongeval heeft kunnen gebeuren.

Het RIVM heeft 220 van dit soort ongevallen uitgebreid geanalyseerd. In deze analyse vergelijken we de kenmerken van en gevolgen voor het slachtoffer met die van de slachtoffers van andere type ongevallen. Het relatief hoge aandeel permanente letsel komt bij de ongevallen door agressie niet door amputaties, zoals bij ongevallen met machines, maar door psychische klachten (shock en post traumatisch stress syndroom). De analyse geeft een overzicht van de sectoren waar dit type ongeval vaak voorkomt en gaat in op de maatregelen die ongevallen kunnen voorkomen. Een voorbeeld uit de praktijk hoe een simpel hesje onbegrip en spanning kan voorkómen:

Op een ziekenafdeling ontstonden enkele malen fouten in de medicatieverstrekking, doordat de verpleegkundige tijdens de verstrekking van medicijnen werd afgeleid door vragen om hulp of informatie. In het werkoverleg werd afgesproken dat de betreffende verpleegkundige zich niet mocht laten afleiden tijdens deze taak, en afleidende vragen zou afkappen. Dit gaf voor het betreffende personeelslid, maar ook voor de patiënten veel spanning. Soms ontstonden mopper- of scheldpartijen, en zelfs een agressie-incident omdat de vraagsteller zich gekoeioneerd voelde. Bovendien daalden de medicatiefouten niet. Een oplossing bleek te zijn dat de verpleegkundige gedurende haar medicatietaak een fel oranje hesje droeg met daarop de tekst ‘BEZIG MET MEDICIJNEN - SVP NIET STOREN’.

Dit is een samenvatting van een uitgebreide analyse over arbeidsongevallen met agressie. De volledige analyse is, samen met analyses van 35 andere type ongevallen terug te vinden op onze website.

Even voorstellen: Roel Fleuren

Het programma Veilig Werken is continue in ontwikkeling, zo ook ons team. De afgelopen periode hebben we een aantal nieuwe medewerkers mogen verwelkomen. In de komende nieuwsbrieven stellen we ze graag aan je voor. In deze editie: Roel Fleuren.

“Ik heb Milieubiologie gestudeerd in Utrecht (ecotoxicologie en milieuchemie) en daarnaast heb ik opleidingen Grafisch Vormgeving en Fotografie gevolgd. In het verleden heb ik al eens bij het RIVM gewerkt aan o.a. de risicobeoordeling van stoffen.
Na een tijd in het buitenland te hebben gewoond, ben ik sinds 1 november werkzaam als projectleider veiligheid en communicatie. In deze functie hoop ik het interessante en nuttige werk dat mijn collega’s doen om te zetten in duidelijke informatie (tekst & beeld) voor de praktijk."

Roel woont na jaren in Duitsland en de VS doorgebracht te hebben weer in Utrecht met zijn vrouw, twee katten en hond. Naast zijn werk is hij veel op de Braziliaans Jiu Jitsu mat te vinden (zowel om te trainen als met een camera in de hand), wandelend in het bos of bij een goed concert of in een leuke kroeg.

Verslag netwerkmiddag 7 okt jl.

Op 7 oktober jl. vond onze netwerkmiddag plaats, voor het eerst sinds drie jaar weer live bij het RIVM in Bilthoven. Het thema van de middag was ‘Kleurrijk verbinden’, wat voor ons stond voor een hernieuwde kennismaking met elkaar en de verschillende thema’s waar het programma Veiligheid, Cultuur en Gedrag van het RIVM zich mee bezig houdt.
Voorafgaande aan de plenaire lezing en break out sessies was er een lunch georganiseerd voor de meer dan 100 deelnemers, waarbij er naar hartenlust ontmoet en bijgepraat kon worden.
Tijdens de plenaire lezing vertelde gastspreekster Joriene Beks over “psychologische veiligheid”, waarbij de aanwezigen werd gevraagd na te denken over wat psychologische veiligheid is en welke rol het speelt in het creëren van een open en veilig werkklimaat. Aan de hand van de BIG 5 kenmerken van psychologische veiligheid (inclusie, delen, leveren, uitdagen, positiviteit) bediscussieerden de deelnemers praktijkvoorbeelden van zichzelf en hun organisatie.
Na de plenaire sessie ging het gezelschap uiteen in kleinere groepjes om verschillende break out sessies bij te wonen.

Psychologische veiligheid in teams
Medewerkers van de TU Delft begeleidden een workshop waarbij de deelnemers in kleine groepjes tien minuten de tijd kregen om het begrip “psychologische veiligheid” in beeld te brengen. Nadat de tekeningen waren opgehangen, bleek dat niet zozeer de tekening zelf het eindresultaat was, maar een gesprek over het totstandkomingsproces van de tekening. Dit zorgde voor introspectie bij de deelnemers waarbij men via mentimeter kon aangeven hoe men het tekenproces had ervaren. De overweldigende meerderheid had zich tijdens deze opdracht voldoende gehoord en gewaardeerd gevoeld.

Psychologische veiligheid in teams mentimeter resultaten

Risicoperceptie in de bouw
In deze sessie presenteerde het RIVM het onderzoek “Risicoperceptie in de bouw”. In de bouw worden veel veiligheidsmaatregelen ingezet om gezondheids- en veiligheidsrisico’s voor werknemers te verkleinen. Toch worden mensen die in de bouw werken nog steeds ziek en vinden er nog veel ongelukken plaats. Hierbij spelen de keuzes die bouwwerknemers (onbewust) zelf maken ook een rol. Wat motiveert bouwmedewerkers om veilig te werken? En wat belemmert hen om dat te doen? Aan de hand van theorie over risicoperceptie en veilig werken en de eerste resultaten van het onderzoek gingen we met elkaar in gesprek over de uitdagingen en kansen om met behulp van kennis over risicoperceptie veilig werken te bevorderen. We bespraken o.a. de uitdagingen van het meten van risicoperceptie en de meerwaarde van deelname van MKB bedrijven in de bouw. Nuttige gesprekken die we meenemen in het vervolg van het onderzoek. Eind 2023 wordt het onderzoek afgerond.

Arbeidsveiligheid in de bouwketen: problemen en successen
Het RIVM is dit jaar gestart met een verkennend onderzoek naar arbeidsveiligheid in de bouwketen. In dit onderzoek verzamelen we verschillende perspectieven op wat er mis gaat én op wat er goed gaat bij het veilig werken door de hele bouwketen heen. De visie van arbo-professionals is daarbij ook van belang. In deze sessie hebben we de inzichten van 27 deelnemers opgehaald. Uit de discussie kwam o.a. naar voren dat er problemen zijn met het concretiseren van het veiligheids- en gezondheidsplan, dat de werkelijkheid niet altijd overeen komt met dat wat op papier staat, dat tijdsdruk een grote rol speelt bij veiligheid en dat taalbarrières de communicatie over veiligheid moeilijker maken. Als kansen en successen werden o.a. genoemd: van tevoren concrete afspraken maken over verantwoordelijkheden, elke dag een dagstart houden met alle uitvoerende partijen die die dag op de bouwplaats aan het werk zijn waarbij veiligheid ook op de agenda staat, veiligheid opnemen in opleidingen en het werken met vaste partijen waarvan je weet dat ze veilig werken. Een mooie opbrengst om ons verder in te kunnen verdiepen! Het RIVM gaat verder met dit onderzoek naar ketenveiligheid in de bouw. We verwachten halverwege volgend jaar de resultaten te publiceren.

Veilig en gezond werken in de nacht:
Het RIVM presenteerde recent onderzoek naar gezond en veilig werken in de nacht. Hierbij kwam o.a. de rol van de biologische klok bij de gezondheid ter sprake. De aanwezigen werd gevraagd welke gevolgen ze denken dat nachtwerk voor de gezondheid zou kunnen hebben. In onderstaande grafieken zijn de reacties van de deelnemers van de netwerkmiddag weergegeven:

Een belangrijke boodschap vanuit de onderzoekers was dat nachtwerk kan leiden tot diverse gezondheidsproblemen. Voorbeelden hiervan zijn een groter risico op slaapproblemen, hart- en vaatziekten en diabetes. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op www.rivm.nl/nachtwerk. Wat betreft veilig werken in de nacht werd gesproken over wat de veiligheidsrisico’s zijn en hoe sectoren/branches hier mee omgaan. Ook hierbij werd de deelnemers van de netwerkmiddag naar hun ervaringen gevraagd:

Samenvattend werd door de onderzoekers gesteld dat er in de literatuur aanwijzingen zijn voor een hogere kans op een arbeidsongeval in de nacht. De verklaringen die hierbij voornamelijk genoemd zijn, liggen op het gebied van slaap en vermoeidheid. Het absolute aantal ernstige arbeidsongevallen in Nederland is lager in de nacht dan overdag (er wordt natuurlijk ook minder in de nacht gewerkt), maar er is niet genoeg data om het relatieve risico in te schatten.
Er liggen echter ook kansen om de veiligheid bij werken in de nacht te verbeteren. Werknemers en werkgevers kunnen allerlei maatregelen nemen om de gezondheid te beschermen; deze worden onder andere samengevat op www.rivm.nl/nachtwerk. In nieuw onderzoek werden ook suggesties opgehaald om veiliger in de nacht te werken. Dat onderzoek wordt begin 2023 gepubliceerd op www.lerenvoorveiligheid.nl.

Tot slot
In de korte plenaire afsluiting vroegen we de deelnemers via mentimeter wat zij van de netwerkmiddag vonden, dit waren de antwoorden:

Wij sluiten ons graag aan bij de positieve feedback: wij vonden het een interessante, leerzame en gezellige middag waarbij we zowel oude bekenden als nieuwe gezichten hebben ontmoet en kennis met elkaar hebben kunnen uitwisselen. En natuurlijk nemen we de suggesties voor verbetering mee naar een volgende netwerkmiddag!

Fijne feestdagen en een voorspoedig 2023 gewenst!

Namens het gehele team van het programma Veiligheid, Cultuur en Gedrag willen we iedereen bedanken voor het enthousiasme en bijdrages in 2022. En we wensen jullie allemaal fijne feestdagen en een gelukkig en gezond 2023. Laten we er met zijn allen een mooi en veilig nieuw jaar van maken.